KARŞILIKSIZ YARARLANMA SUÇU VE CEZASI

Karşılıksız yararlanma suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun onuncu bölümünde “malvarlığına karşı suçlar” başlığı altında madde 163’ te düzenlenmiştir. Karşılıksız yararlanma suçuna ilişkin olarak kanun maddesi şöyledir:

KARŞILIKSIZ YARARLANMA SUÇUNUN CEZASI

• Suçun otomatlar aracılığı ile sunulan ve bedeli ödendiği takdirde yararlanılabilen bir hizmetten ödeme yapmadan yararlanması sureti işlenmesi halinde faile verilecek ceza 2 aydan 6 aya kadar hapis veya adli para cezasıdır. (TCK 163/1)
• Suçun abonelik esasına göre yararlanılabilen elektrik enerjisinin, suyun veya doğalgazın sahibinin rızası olmaksızın ve tüketim miktarının belirlenmesini engelleyecek şekilde tüketilmesi suretiyle işlenmesi halinde faile verilecek ceza 6 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır. (TCK 163/2)
• Suçun telefon hatları ile frekanslarından veya elektromanyetik dalgalarla yapılan şifreli veya şifresiz yayınlardan sahibinin veya zilyedinin rızası olmadan yararlanması suretiyle işlenmesi halinde faile verilecek ceza 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıdır. (TCK 163/3)

KARŞILIKSIZ YARARLANMA SUÇU HANGİ MAHKEMEDE GÖRÜLÜR?

Karşılıksız yararlanma suçunda görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemeleridir. Suç eyleminin gerçekleşmiş olduğu yerdeki Asliye Ceza Mahkemesi yetkilidir.

KARŞILIKSIZ YARARLANMA SUÇUNUN ZAMANAŞIMI SÜRESİ NEDİR?

Karşılıksız yararlanma suçunun zamanaşımı süresi 8 yıldır. Zamanaşımı süresi dolduktan sonra dava açılamaz veya açılmış bir dava varsa düşme kararı verilir.

KORUNAN HUKUKİ YARAR

Teknolojinin hızla gelişmesi sonucunda hayatımıza birçok yeniliğin gelmesi, karşılıksız yararlanılabilecek ekonomik değerlerin sayısını arttırmıştır. Bunun yanında karşılıksız olarak yararlanma amacıyla kullanılabilecek araçlarda gelişme göstermiş ve bu araçlar sayı olarak artmıştır. Açıklanan sebeplerle malvarlığının korunması ve güvence altına alınması için Türk Ceza Kanununda karşılıksız yararlanma suçu düzenlenmiştir.

FAİL

Karşılıksız yararlanma suçunun faili için kanunda özel bir düzenleme bulunmamakta olup; herkes bu suçun faili olabilir.

MAĞDUR

Mağdur, suç eylemi sebebiyle zarar gören ve haksızlığa uğrayan kişiyi ifade etmektedir. Türk Ceza Kanununda karşılıksız yararlanma suçunun mağduru:

-Otomatlar aracılığı ile hizmet sunan kişiler,

-Telefon hatları ile frekanslarından veya elektromanyetik dalgalarla yapılan yayının sahibi,

-Elektrik enerjisinin, suyun veya doğal gazın sahibi olarak belirtilmiştir. 

SUÇ KONUSU

Suçun maddi konusu kanunda açıkça görüldüğü üzere otomatlar aracılığı ile sunulan hizmet, telefon hatları ile frekanslarından veya elektromanyetik dalgalarla yapılan yayın, elektrik enerjisi, su veya doğalgazdır. Otomat, mekanik veya elektromanyetik düzenek olup; bedelin ödenmesi sonucunda kendiliğinden çalışmaya başlayan bunun sonucunda da kullanan kişiye mal veya hizmet sunan teknik bir makine olarak tanımlanmaktadır. Örnek; genellikle bekleme yerlerinde bulunan ve bozuk para atıldığında kola, bisküvi, su vb. veren makineler otomat olarak adlandırılır. Söz konusu suçun oluşabilmesi için otomatın bedel karşılığında çalışması gerekir. Örneğin reklam amacıyla sunulan bir ürün robotunun vatandaşlara ücretsiz olarak mal veya hizmet sunması sonucunda vatandaşların bunu kullanması suç oluşturmaz. Örneğin; bir masaj koltuğu satan firmanın ücretsiz olarak bu ürünü vatandaşlara kullanılması için arz etmesi ve kişilerin üründen faydalanması suç oluşturmaz.

MADDİ UNSUR VE FİİL 

Karşılıksız yararlanma suçunun düzenlendiği Türk Ceza Kanunu Madde 163’ te üç fıkra bulunmakta olup; bu fıkralara ayrı ayrı değinelim.

TCK Madde 163/1 uyarınca: suç eylemi failin otomatlar aracılığı ile sunulan ve bedeli ödendiği takdirde yararlanılabilen bir hizmetten ödeme yapmadan yararlanması sureti ile oluşur. Kanun maddesinin ilk fıkrası için failin eylemi serbest hareketli suç olarak değerlendirilir. Örneğin; metro veya metrobüs kullanan bir vatandaşın akbil basmadan turnikenin üzerinden atlayarak geçmesi bu suça örnek olarak gösterilebilir. Yine bir şahsın kahve makinesine hileli hareketle bedel ödemeden otomattan kahve alması örnek verilebilir. Hileli harekete; jetonun ip vasıtasıyla geri çekilmesi, jeton görünümünde metal atılması, mıknatıs kullanarak manyetiğin durdurulması gibi durumlar örnek olarak gösterilebilir.

TCK Madde 163/2 uyarınca: suç eylemi failin telefon hatları ile frekanslarından veya elektromanyetik dalgalarla yapılan şifreli veya şifresiz yayınlardan sahibinin veya zilyedinin rızası olmadan yararlanması suretiyle oluşur. Kanun maddesinin ikinci fıkrası içinde failin eylemi serbest hareketli suç olarak değerlendirilir. Örneğin failin, mağdurun kullanmış olduğu sabit hatlı telefon kablosu üzerine ekleme yaparak gizlice kendi telefonuna bağlaması ve telefonunu kullanması bu suçu oluşturur. Yine failin, spor maçlarını gösterir özel televizyon yayınlarının şifresini kırarak bu hizmetten bedel ödemeden yararlanması da örnek gösterilebilir.

TCK Madde 163/3 uyarınca: suç eylemi failin abonelik esasına göre yararlanılabilen elektrik enerjisinin, suyun veya doğalgazın sahibinin rızası olmaksızın ve tüketim miktarının belirlenmesini engelleyecek şekilde tüketilmesidir. Failin kaçak elektrik, kaçak doğalgaz, kaçak su kullanması; karşılıksız yararlanma suçunu oluşturur. Failin bu eylemi yaparken aynı zamanda tüketim miktarının belirlenmesini engellemesi gerekir. Yine failin hileli olarak sayacın dönmesini veya işlemesini engellemesi de karşılıksız yararlanma suçu kapsamında değerlendirilir.

MANEVİ UNSUR

Karşılıksız yararlanma suçu sadece kasten işlenebilen bir suç olup; suçun taksirle işlenebilmesi mümkün değildir.

HUKUKA AYKIRILIK UNSURU

Karşılıksız yararlanma suçunda mağdurun rızasının bulunması hukuka aykırılığı ortadan kaldırmaktadır.

SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ

Teşebbüs: Karşılıksız yararlanma suçu, teşebbüse elverişli bir suç olup; suça teşebbüs mümkündür. Teşebbüs, failin suç işlemek üzere icra hareketlerine başlamış olması karşısında elinde olmayan sebeplerle arzu ettiği sonucu gerçekleştirememesidir.

İçtima: Karşılıksız yararlanma suçunda sahte para kullanılması, konut dokunulmazlığının ihlal edilmesi vb. durumunda faile ayrıca işlemiş olduğu diğer suçlardan da ceza verilir.

İştirak: Karşılıksız yararlanma suçuna iştirakte özel bir düzenleme bulunmamakta olup; genel iştirak kuralları uygulanmaktadır.

ŞAHSİ CEZASIZLIK SEBEBİ VEYA CEZADA İNDİRİM YAPILMASINI GEREKTİREN ŞAHSİ SEBEPLER

Türk Ceza Kanunu madde 167 uyarınca karşılıksız yararlanma suçunun:

a) Haklarında ayrılık kararı verilmemiş eşlerden birinin,

b) Üstsoy veya altsoyunun veya bu derecede kayın hısımlarından birinin veya evlat edinen veya evlatlığın,

c) Aynı konutta beraber yaşayan kardeşlerden birinin,

Zararına olarak işlenmesi halinde, ilgili akraba hakkında cezaya hükmolunmaz.

(2) Bu suçların, haklarında ayrılık kararı verilmiş olan eşlerden birinin, aynı konutta beraber yaşamayan kardeşlerden birinin, aynı konutta beraber yaşamakta olan amca, dayı, hala, teyze, yeğen veya ikinci derecede kayın hısımlarının zararına olarak işlenmesi halinde; ilgili akraba hakkında şikâyet üzerine verilecek ceza, yarısı oranında indirilir.

ETKİN PİŞMANLIK 

Türk Ceza Kanunu madde 168/5 uyarınca:

“Karşılıksız yararlanma suçunda, fail, azmettiren veya yardım edenin pişmanlık göstererek mağdurun, kamunun veya özel hukuk tüzel kişisinin uğradığı zararı, soruşturma tamamlanmadan önce tamamen tazmin etmesi halinde kamu davası açılmaz; zararın hüküm verilinceye kadar tamamen tazmin edilmesi halinde ise, verilecek ceza üçte birine kadar indirilir. Ancak kişi, bu fıkra hükmünden iki defadan fazla yararlanamaz.”

YARGITAY KARARLARI:

KARŞILIKSIZ YARARLANMA SUÇUNDA ETKİN PİŞMANLIK VE DÜŞME KARARI 

“…5237 sayılı TCK'nun 168/5. maddesinde; ''Karşılıksız yararlanma suçunda, fail, azmettiren veya yardım edenin pişmanlık göstererek mağdurun, kamunun veya özel hukuk tüzel kişisinin uğradığı zararı, soruşturma tamamlanmadan önce tamamen tazmin etmesi halinde kamu davası açılmaz.'' düzenlemesinin getirildiği; bahsedilen zararın ise keşif yapılarak kurulu gücün tespiti ve buna göre kullanılması muhtemel enerjiye göre bilirkişi tarafından hesaplanacak vergili ve cezasız miktar olduğu, kanun koyucunun amacı doğrultusunda, sanığa soruşturma aşamasında bu yöntemle belirlenecek zararın miktarı, ödeme yeri ve süresi bildirildiği takdirde suça konu bedeli soruşturma aşamasında da ödeyebileceği ancak ihtarın soruşturma aşamasında usulünce yapılmadığı gözetildiğinde kurum zararını kovuşturma safhasında gideren sanık hakkında TCK’nun 168/5. ve 5271 sayılı CMK'nun 223/8. maddesi uyarınca kovuşturma koşulunun sonuçları ile benzer sonuçları doğurması nedeni ile düşme kararı verilmesi gerekirken, mahkumiyet hükmü kurulması, bozmayı gerektirmiş, sanık ...’ın temyiz nedeni bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan, hükmün açıklanan nedenle tebliğnameye aykırı olarak BOZULMASINA…” (17. Ceza Dairesi 2020/2730 E. , 2020/7166 K.)

KARŞILIKSIZ YARARLANMA SUÇUNDA 6 AYLIK ÖDEME SÜRESİ VE BİLİRKİŞİ RAPORU

“…1-Sanık hakkında; sayaç kullanmadan doğrudan bağlantı yaparak iş yerinde su kullanıldığının kaçak su tespit tutanağı ile tespiti karşısında, Ceza Genel Kurulunun 13/12/2018 tarih, 2017/388 Esas ve 2018/36 Karar sayılı kararında da belirtildiği gibi, suça konu gerçek kullanım miktarını belirlemek amacıyla; kaçak su tespit tutanağına konu yerde ne zamandan beri çalışıldığının kaçak ya da usulsüz kullanımın ne zaman başladığının gerekirse komşu, mülk sahibi gibi tanıklara da sorulması, kolluk araştırması, ticaret sicili, vergi kayıtları, sabit-cep telefonu abonelik ve adresleri gibi araştırmalar ile kesin olarak saptanması; sanık halen suça konu yerde, çalışıyor ise; keşif yapılıp tüketim ihtiyacına göre, çalışmıyor ise; aynı yörede bulunan benzer kullanım yerlerine göre, suç tarihine kadar tüketilmesi gereken su miktarının ve vergiler dahil cezasız usulsüz su kullanım bedelinin tespitine yönelik yeterli içerik ve nitelikte bilirkişi raporu alınması,
2-Sayaç kullanmadan veya sayacın doğru ölçüm yapmasını engelleyecek nitelikte müdahale ile yada sayacı devre dışı bırakıp sayaçtan geçmeyecek şekilde doğrudan bağlantı yaparak kullanımlarda karşılıksız yararlanma kastıyla hareket ettiği açık olduğu için bilirkişi tespitinin gerçek kurum zararını göstereceği nazara alınıp; 3-02/07/2012 tarihli 28344 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanıp 05/07/2012 tarihinde yürürlüğe giren 6352 sayılı Kanun’un geçici 2/1 ve 2. fıkraları gereğince kurum zararının yürürlük tarihinden itibaren 6 aylık sürede ödenmesine imkan sağlayabilmek için, mahkemelerce dosyaların elinde olmaması gerçek zararın usulünce belirlenememiş olması vb sebeplerle hak kaybına yol açmamak amacıyla hak kaybına yol açmamak amacıyla Ceza Genel Kurulunun 15/03/2016 tarih, 2014/13-409 Esas ve 2016/124 Karar sayılı, 07/11/2017 tarih, 2017/17-968 Esas ve 2017/460 Karar sayılı, 21/11/2017 tarih, 2017/13-387 Esas ve 2017/489 Karar sayılı, 13/12/2018 tarih, 2017/388 Esas ve 2018/36 Karar sayılı kararları ile de kabul edildiği üzere bilirkişi tarafından normal tarifeye göre hesaplanan vergili ve cezasız kurum zararının, varsa daha önce yapılan ödemeler kurumdan sorulup mahsup edildikten sonra kalan miktar belirlenip verilecek makul sürede ödenmesi halinde suç tarihine göre ceza verilmesine yer olmadığına karar verileceği, ödenmediği takdirde yargılamaya devamla dosyadaki delillere göre hüküm kurulacağı tebliğ ve ihtar edilip yüze karşı ise talep etmesi halinde, tebligat yapılıyorsa makul bir süre verilerek sonucuna göre hüküm kurulması gerektiği halde, eksik kovuşturma ile mahkumiyet hükmü kurulması,4- Kabule göre de; Kendisini vekille temsil ettiren katılan lehine vekalet ücretine hükmedilmemesi, bozmayı gerektirmiş, katılan ... vekilinin temyiz nedeni bu itibarla yerinde görülmüş oluğundan, hükmün açıklanan nedenlerle tebliğnameye aykırı olarak BOZULMASINA…” (17. Ceza Dairesi 2020/3141 E. , 2020/7157 K.)

KAÇAK ELEKTRİK KULLANMAK “HIRSIZLIK” DEĞİL; “KARŞILIKSIZ YARARLANMA SUÇUNU” OLUŞTURUR

“…Sanık hakkında düzenlenen 08.05.2008 tarihli tutanakta, kayıt dışı elektrik tüketimi yapıldığının belirlendiği, sanığın bedeli ödediğinin anlaşılması karşısında, sanık hakkında, 6352 sayılı Yargı Hizmetlerinin Etkinleştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Ve Basın Yoluyla İşlenen Suçlara İlişkin Dava Ve Cezaların Ertelenmesi Hakkında Kanunun Geçici 2. maddesinin l. fıkrası uyarınca aynı maddenin 2. fıkrası gereğince, ceza verilmesine yer olmadığına karar verilmesi gerekirken sanığın mahkumiyetine karar verilmesi, Kabule göre de; 6352 Sayılı Yasa'nın yürürlüğe girdiği 05.07.2012 tarihi itibari ile elektrik enerjisi hakkında hırsızlık suçunun, karşılıksız yararlanma suçuna dönüşmesi karşısında, sanık hakkında 5237 sayılı TCK'nın 163/3. maddesi ile uygulama yapılması gerekirken, 142/1-f bendi ile uygulama yapılması, Bozmayı gerektirmiş, sanık ... müdafiinin temyiz itirazı bu bakımdan yerinde görülmüş olduğundan, hükmün açıklanan nedenle tebliğnameye uygun olarak BOZULMASINA…” (13. Ceza Dairesi 2019/7655 E. , 2020/6466 K.)

KARŞILIKSIZ YARARLANMA SUÇUNDA ZAMANAŞIMI SÜRESİ 

“…Sanığın eylemine uyan, 5237 sayılı TCK'nın 163. maddesinde öngörülen cezanın türü ve üst sınırına göre, aynı Yasa'nın 66/1-e maddesinde belirtilen 8 yıllık asli dava zamanaşımı süresinin, sanığın savunmasının alındığı tarih olan 17.06.2010 gününden inceleme tarihine kadar geçmiş bulunması; Bozmayı gerektirmiş, katılan ... vekilinin temyiz nedenleri bu bakımdan yerinde görülmüş olduğundan, hükmün açıklanan nedenle tebliğnameye uygun olarak BOZULMASINA…” (17. Ceza Dairesi 2020/8237 E. , 2020/6130 K.)

KAÇAN ELEKTRİK KULLANIMI İDDİASI VE BERAAT KARARI

“…Soruşturma aşamasında alınan 15.12.2014 tarihli bilirkişi raporunda yer alan “ idarenin tespitine engel olmayacak şekilde kullanım olduğu, bu kullanımın müdahale edilmemiş ve gerçek kullanımı gösteren sayaçtan geçirilmek sureti ile kullanıldığı failin karşılıksız yararlanma kastı ile hareket etmediği” şeklindeki kanaat nedeni ile suçun unsurlarının oluşmaması nedeni ile tebliğnamede yer alan bozma isteyen görüşe iştirak edilmemiştir.
Dosya ve duruşma tutanakları içeriğine, toplanıp karar yerinde incelenerek tartışılan hukuken geçerli ve elverişli kanıtlara, gerekçeye ve hakimin takdirine göre, katılan ... Elektrik Dağıtım A.Ş. vekilinin temyiz nedenleri yerinde görülmemiş olduğundan reddiyle, usul ve kanuna uygun bulunan hükmün tebliğnameye aykırı olarak ONANMASINA…” (17. Ceza Dairesi 2020/2176 E. , 2020/6218 K.)

KARŞILIKSIZ YARARLANMA SUÇUNDA SANIĞIN MAHKEMEDE SAVUNMASI ALINMADAN HEMEN CEZA VERİLMESİ HUKUKA AYKIRI OLUP; BOZMAYI GEREKTİRİR

“…Yargıtay Ceza Genel Kurulunun 29.12.1986 tarih, 477/634 Esas ve Karar, 21.09.1992 tarih, 225/236 Esas ve Karar ile 12.06.2001 tarih, 177/119 Esas ve Karar sayılı kararları ile uyum gösteren daire kararlarında açıklandığı üzere, Ceza Muhakemesi Kanununda mahkemeye gelmemiş sanık hakkında duruşma yapılamayacağına ilişkin temel kuralın istisnalarından biri olarak öngörülen 5271 sayılı CMK'nun 193/2. maddesinin "İlk bakışta eylemin suç oluşturmayacağı ve derhal beraat kararı verilebilecek" hâllerle sınırlı olarak uygulanabileceği, bu hâller dışında, mutlaka sanığın sorgusunun yapılmasının gerektiği gözetilmeyip, CMK'nun 193/2. maddesine yanlış anlam verilerek, aynı Kanun'un 191 ve 147. maddeleri gereğince sanık ...’ün savunması alınmadan hüküm kurulması, Bozmayı gerektirmiş…” (17. Ceza Dairesi 2020/2112 E. , 2020/5989 K.)